Ortaokul Öğrencileri İçin Demokratik Vatandaşlık Yeterliklerini Oluşturan Boyutların Belirlenmesine Yönelik Bir Delphi Araştırması

ÖZ

Küresel düzeydeki gelişmeler ülkelerin vatandaşlık eğitimi politikalarını ve öğrencilerin edinmesi gereken vatandaşlık yeterliklerini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu durum, öğrencilerin demokratik vatandaşlık yeterliklerinin geliştirilmesini önemli hâle getirmektedir. Bu kapsamda araştırma, ortaokul öğrencilerinin aktif birer birey olarak demokratik bir ülkede kamusal yaşama katılmaları için gerekli olan demokratik vatandaşlık yeterliklerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Katılımcı ve veri çeşitliliğini arttırmak için Delphi tekniğinden yararlanılmış ve amaçlı örneklem kullanılmıştır. Delphi panelistleri; vatandaşlık, vatandaşlık eğitimi, demokratik vatandaşlık/vatandaşlık eğitimi, demokrasi, insan hakları konularıyla doğrudan ilgili olan akademisyen, bağımsız araştırmacı, okul yöneticileri ve öğretmeler arasından seçilmiştir. I. Delphi turuna, 61; onay turuna, 8; II. Delphi turuna ise 44 panelist katılmıştır. I. Delphi Turu’nda veriler, açık uçlu tek bir soru ile toplanmış ve betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Böylece panelistlerin görüşleri doğrultusunda demokratik vatandaşlık yeterlikleri için; bilgi, beceri, değer, tutum ve eğilimler belirlenerek konuyla ilgili boyutlar oluşturulmuştur. I. Delphi turunda belirlenen boyutlar ve bu boyutları oluşturan tema, kategori ve maddeler, onay turunda panelistlerin görüşlerine sunulmuştur. Onay turu sonucunda demokratik vatandaşlık yeterliklerini oluşturan boyutlar yeniden düzenlenmiştir. Üzerinde uzlaşma sağlayabilmek amacıyla, Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (DVE) boyutlarını oluşturan maddeler II. Delphi turunda panelistlerin puanlamasına sunulmuştur. Bu turda elde edilen nicel veriler SPSS 25 programında istatiksel analizlerle çözümlenmiştir. Araştırmada, Demokratik Vatandaşlık Yeterlikleri’ni (DVY) yansıtan üç boyut (bilişsel, duyuşsal ve beceri) belirlenmiştir. Demokratik Vatandaşlık Yeterliklerini oluşturan boyutların; çok kültürlülük, anlayış, diyalog, iletişim, bağlantı kurma, demokratik katılım, ahlaki sorumluluk, eleştirel anlayış, bağımsız öğrenme, karşılıklı saygı ve hoşgörü ile ilgili olduğu görülmektedir. DVY doğrultusunda belirlenen boyutlar, öğretim programı hazırlayanlar, yöneticiler ve öğretmenler tarafından analitik bir araç olarak kullanılabilir. Bu boyutlar, ayrıca DVE’nin yönünü belirlemek ve amaçlarını ortaya koymak konusunda rehberlik edebilir. Öğretmenler, sınıf içi ve sınıf dışı öğretimlerini planlama, uygulama ve değerlendirme aşamasında geliştirilen bu boyutlardan istifade edebilirler.