Dil Becerileri Öğretiminde Tamamlayıcı Ölçme ve Değerlendirme Araçlarının Kullanımına Yönelik Bir Durum Çalışması

ÖZ

Eğitimde ölçme ve değerlendirme, eğitimin en temel unsurlardan birini oluşturmaktadır. Ölçme ve değerlendirmede geleneksel ve tamamlayıcı araçlardan yararlanılmaktadır. Özellikle 2005 yılı ve sonraki yıllarda uygulanan öğretim programlarında, geleneksel araçların yanı sıra tamamlayıcı araçların kullanılması önerilmektedir. Bu çerçevede Türkçe öğretmenlerinin geleneksel araçların dışında Türkçe dersi öğretim programlarının belirttiği tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarını kullanma durumları, önemli bir konudur. Bununla birlikte Türkçe öğretiminin temel materyali ve programın uygulama biçimi olan ortaokul Türkçe ders kitaplarında tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarına yer verilme durumunun belirlenmesi de konunun materyal boyutunu oluşturduğu için önemlidir. Bu nedenle dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanılma durumunu, uygulayıcı ve materyal boyutlarıyla ortaya koymak gerekmektedir. Araştırmanın amacı, dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının uygulayıcı ve materyal boyutlarıyla kullanılma durumunu belirlemektir. Yapılan alan yazını taraması sonucunda, konuyu çok boyutlu ve güncel olarak ortaya koyan herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Yapılan bu araştırmanın dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme süreçlerine, Türkçe öğretmenlerinin bu araçlara yönelik farkındalık oluşturmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında aktif olarak görev yapan 33 Türkçe öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın çalışma materyallerini, çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin görev yaptığı okullarda 2022-2023 eğitim-öğretim yılında öğretim materyali olarak kullanılan ortaokul Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ve doküman inceleme çizelgesi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri nitel veri analizi tekniklerinden olan içerik analizi ve betimsel analiz ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubundan elde edilen verilerde içerik analizi, çalışma materyalinden elde edilen verilerde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın analizleri, nitel veri analizi programı olan MAXQDA 2020 ile yapılmıştır. Türkçe öğretmenleri çoğunlukla dinleme izleme becerisinde gözlem formu; konuşma becerisinde değerlendirme formu ve akran değerlendirme; okuma becerisinde gözlem formu ve kontrol listesi; yazma becerisinde değerlendirme formu, öz değerlendirme ve akran değerlendirmeden yararlanmışlardır. Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları çoğunlukla okuma ve yazma becerilerine yönelik kullanılmış, konuşma ve dinleme/izleme becerilerinde ise diğer iki beceriye göre daha az tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme aracı tercih edilmiştir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları; öz değerlendirme, akran değerlendirme ve proje ödevidir. Ders kitaplarında en fazla, öz değerlendirmeye yer verilmiştir. Ders kitaplarında yer verilen tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının çoğunluğu yazma ve konuşma becerilerine yöneliktir. En çok tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme aracı sekizinci sınıf düzeyi ders kitabında, en az ise altıncı ve yedinci sınıf düzeyleri ders kitaplarında yer almaktadır. Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları açısından en çok çeşitlilik ise yedinci sınıf düzeyi ders kitabındadır. Bu sonuçlardan hareketle uygulayıcılara, ders kitaplarının hazırlayıcısı olan kuruma ve Türkçe öğretimi üzerine çalışma yapacaklara çeşitli öneriler sunulmuştur.