Cinsiyetlendirilmiş Yurttaşlık: Yurttaşlık Dersi Öğretim Programının Toplumsal Cinsiyet Açısından Post-Yapısalcı ve Eleştirel Bir Analizi

ÖZ

Bu çalışma ilkokul eğitim programını, fenomenolojik bir yapı ve ana akım yaklaşımı farklı bir bağlamda yeniden üretmenin bir aracı olarak ele alarak, Türkiye’nin Güney illerinden birindeki ilkokul öğrencilerinin deneyimlerini toplumsal cinsiyet temelli bir bakış açısıyla analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırma deseni olarak çok aşamalı gömülü durum çalışması kullanılan bu araştırma, saha ziyareti ve sınıf içi gözlem notlarını, ve 27 öğretmen, 10 yönetici ve 10 psikolojik danışman ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeleri içeren 11 okuldan elde edilen nitel verileri, ve 4. sınıf ders kitapları analizini kapsamaktadır. Veriler tümevarımsal nitel analize tabi tutulmuş ve inandırıcılığı (trustworthiness) sağlamak için üçgenlenmiştir. Bulgular, yurttaşlığın cinsiyetlendirilmiş karakterinin ve toplumsal cinsiyet rollerinin örgün eğitim yoluyla yeniden üretildiğini ve bu bağlamda araştırmanın yürütüldüğü okullarda erkek çocukların kızlara göre daha esnek ve özgür hareket edebildiklerini ortaya koymuştur. Bulgular aynı zamanda sınıf, etnisite ve milliyetin toplumsal cinsiyetle kesiştiğini, çeşitli sosyoekonomik ve kültürel çevrelerden gelen kız çocuklarının deneyimlerinin farklılaştığını göstermiştir. Bunun yanı sıra, eğitimin ‘yeniden üretim’ değil ‘praksis’ olarak tanımlanabileceğini ifade eden birkaç katılımcının anlatımında direnişin varlığı göze çarpmıştır.